Kven bryr seg om kven som snakkar i reproduksjonen sin tidsalder?

I «If You Destroy The Image» tar fem sjølvdisiplinerte narsissistar eit drøvtyggjande internblikk på kunstverda. Utstillarane omhandlar det å finna sin plass i kunsten, det å vera «på utstilling» og spør om tidlegare kunst har skapt deira kunst eller om dei har laga «ny» kunst.

Objet utilisè

I videoen Found Cushion Act har Sterling Ruby putta heile kunstverda med sin historie, sin teori, sine verk, sine kunstnarar og kuratorar i eit objekt som han har eit slags hat-elsk forhold til. Den viser ein påkledd mann som ligg på ei holete pute i eit hjørne. Han vrir og vender på seg, alt frå beherska til manisk. Innimellom riv han til seg og luktar på innmaten i puta, innimellom støyter han den liksom frå seg. Han er ein metafor for Kunstnaren som ikkje berre står i gjeld til, men også bruker Kunsten og kunsthistorien. Det funne objektet vert eit objet utilisè. Opphav og status går over i kvarandre.

La voix humaine

Jan Freuchen, Seconds, 2008, Production Still, Foto: Monica Larsen

Jan Freuchen, vår alles yndling, er igjen på høgde med seg sjølv. Han er stor i Norge, det er vel å føretrekkja framfor å vera stor i Japan. I denne utstillinga har han nesten ein heil sal for seg sjølv. Ein setning i dette fellesverket lyder omsett til norsk som fylgjer: «Med tida kjem du til å perfeksjonera din eigen stil». Har nokon sin eigen stil? Det er iallfall praktisk om man vil verta samleobjekt. I denne utstillinga kretsar han tematisk og delvis formmessig rundt John Frankenheimer sin surrealistiske film Seconds frå 1966, som dreier seg om ein mann som takkar ja til å verta totalt ny. Plutseleg er han ein glad og etablert kunstnar. Etterkvart byrjar han tvila, tenkja på identitet, sitt gamle liv og unnskyldar til og med sine gledesutbrot. Det viser seg at han har ikkje vorte genuint glad og fornøgd likevel. Ein omtale på nettet har tolka filmen inn i ein konsum- og amerikansk draum-problematikk. At det var meirsom mannen hadde blitt eit produkt, og når det gjekk an å fabrikera eit nytt liv, kvifor ikkje selja kreativitet som ei pakke og?

Jan Freuchen, oversiktsbilde installasjon, Foto: Thor Brødreskift, med tillatelse av Bergen Kunsthall.

Seconds er ein viktig del av Freuchen sitt creativity-kit. Andre element, forutan ein video der han sjølv figurerer som ein annan person, er her mellom anna meir og mindre uformelege og bandasjerte voxhovud, krykkjer, skuffer, tre, – kjente element frå Salvador Dalí sitt kunst-kit. Dalí arbeidde med det ukontrollerbare ubevisste og det surreelle, noko som etterkvart vart sett på som legitim kunst som borgarar kunne konsumera. Det er som om Freuchen prøver å føreta utlegningar av sitt kunstneriske stamtre samtidig som han tar opp personleg identitet og graden av kontroll av denne, kanskje med innslag av ironi. Ein kan tolka hans arbeid som ein kjeldekritikk av si eiga stemme (voix). Og han må ta eit val. Enten prøver han å bandasjera seg mot enno fleire bifallande kritikkar og samlarar, les krykkjer, og kastar krykkjene med puter under armane. Eller so bandasjerer han seg for å hindra ein utflytande profil. Eg håper og trur me har fått ei blanding, ei pakkeløysing: han held sitt image og sin sti(l) rein óg syrgjer dermed for å behalda sin posisjon som godt likt.

Variable dimensjonar

Kanskje har Freuchen ironi til felles med Ole Martin Lund Bø. Denne syner maleri, installasjon og foto. Dei fire maleria heiter alle Doxa og viser bokstavane d, o, x og a meir og mindre heile i ulike samanstillingar.. I dagleglivet kan me seia at doxa-begrepet går på alminnelege synspunkt eller aksepterte eller underforståtte sosiale mønster. Installasjonen utan annan tittel enn Untitled består av blanke, slette flater som alle unntatt ei er festa til rammeverk av tre. Dei ligg litt hulter til bulter og nokre har vorte skvetta maling på. Untitled #1 og Untitled #2 er to foto der motiva minner om installasjonen – plater og plankar er stilt opp mot ein vegg. Her er innslag av fotografisk manipulasjon. Speglingane og refleksane er unaturlege og samanstillingane er konstruerte, iallfall får eg følelsen av noko illusorisk.

Ole Martin Lund Bø, Untitled, 2008. Foto: Thor Brødreskift, med tillatelse av Bergen Kunsthall.

Viss ein legg doxa som generelt underlag til grunn (det kan ein eigentleg la gjelde for heile utstillinga) og ser alle verka til Bø under eitt, so legg det seg eit metaslør over verka. Kva er doxa i dagens kunstverden – kva kunstuttrykk er gjengs og kva kunstnarar vert godtatt? Korleis må bjølla di vera utforma viss du skal vekkja gjenklang i utstillingsrommet? Kunstformene Bø nyttar er iallfall comme il faut, omtrent forutsigbare; bokstavmaleri, manipulert foto og installasjon av variable dimensjonar – mat for Bergen kunsthall. Installasjon er enno den nye skulpturen, intet nytt frå den fronten. Og ettersom netthinna sitt tyranni (det reine foto for å seia det enkelt) er over kva gjeld foto, befinn me oss no under det eg vil kalla den digitale manipulasjonen sitt tyranni/doxa.

Me må utleda innhald og tolka innanfor gitte, men variable rammer, doxa om du vil. Det er dette eg trur er innhaldet, det er det eg håper at han leiker med, sjølvironisk og alvorleg, at han debatterer sin eigen posisjon og mulegheit for utfolding. Viss ikkje er det berre skuffande lite oppfinnsamt.

Ein eigen sal

Tatiana Trouvé, Polder (twin fridges). Foto: Thor Brødreskift, med tillatelse av Bergen Kunsthall.

Å ha opplevd salen som Tatiana Trouvé råder over har gjort at eg føler eg med ein viss kredibilitet kan seia at ungdommen er bortkasta på dei unge. Trouvé er den eldste av utstillarane, men dette er tøft og friskt. Skinn, rekkverk og bjøller, likeso er ho opptatt av polders, noko eg har vanskar med å omsetja, men det er vel eit drenert naturområde eller ein landskapstype som er kunstig verna mot vatn. Ho bruker ordet som ho lystar og kallar to kjølemontrar for polders. Elles er her mellom anna eit par lærsko, krakkar og fleire koplingar av kablar. Ingenting av det dannar noko meiningsfullt i vanleg forstand. Kanskje grunnen til at det verkar friskt er at det er omgitt av norsk doxa. Kva i helsiken er dette?

Montrane er tomme, iallfall for mat og is, skinnet er stort sett oppklypt eller i remser, møblane er utan klar funksjon og kablane er berre kopla til seg sjølv eller kvarandre. Skinnbitane, faktisk ogso tre- eller sponremsene som er her, kan stå både for noko som er forkasta og/eller noko som skal setjast i produksjon. Eit aspekt kan vera at den inneslutta koplinga er kunstnaren sjølv som prøver å hegna om sin eigen agenda og produksjon. Det er ein beskyttelse mot ekstern appropriering av kunstnerisk eigande gras, for bjørnen lever og har enno deler av sitt skinn i behald.

Tatiana Trouvé, oversiktsbilde fra installasjon, Foto: Thor Brødreskift, med tillatelse av Bergen Kunsthall.

Her er det nemleg ikkje hennar kunst som må innordna seg, tvert imot har ho funne ein sal og tvinga den til å underkasta seg, mellom anna har ho malt delar av to av fire veggar i same farge som møblane. Vidare er nokre av møblane, i den grad ein kan kalla dei det, skrudd rett inn i veggen på galleriet. Hennar kunst ventar ikkje på å verta assimilert eller på drahjelp frå eit galleri sitt fellesprosjekt. Det er tøft.

Likevel verkar ho ikkje vera ein sentralkunstnar som snakkar om seg sjølv. Kablane kan ein sjå som eit bilete på ei gruppe menneske, eventuelt land som ikkje er meir opplyst enn at dei ikkje vil dela sin kunnskap og sine goder med andre, eit internt og sjølvforsynt ekskluderande nettverk. Soleis har me ein kommentar til (ut)nytting av ressursar, jamfør ogso polders. At det handlar om kor mykje me (til dømes Vesten) har brukt og kan fortsetja å bruke av råstoff med meir. Dette gjer ho til ein globalkunstnar som tar opp berekraft, nasjonale sjølvbilete, unionar og so vidare. Det skadar ikkje om so er tilfelle iallfall, å bruke sin posisjon i kunstverda til å delta i samfunnsdebatten, eller til å diskutere forvaltninga av utstillingssalar. Kva bruker me dei til?

Utan tittel

Endre Aalrust, oversiktsbilde, Foto: Thor Brødreskift, med tillatelse av Bergen Kunsthall.

Det er ikkje lett å forvalta sin (klang)lekam, sin kunst. Endre Aalrust bidrag gir eit litt for lite samla inntrykk til at eg vel får særleg tak i det. Enten er kunsten hans spreidd litt for mykje i kunsthallen eller omfanget litt for stort til at eit fokus er å oppdriva. Dessutan er salen for liten til at betraktaren får nok avstand til bileta, og eg høyrde ikkje alt som vart sagt, men lyden skulle dei visst ordna til opninga. Elles er her ulike biletlege uttrykk, som trykk, foto og collage forutan eit persisk teppe som forsvinn inn i eit hjørne. Det han gjer er å sampla og parafrasera alt frå filmar og kunstnarar til aviser og fjernsynsnyheiter, herunder deira presentasjonsformer som det jo ogso ligg informasjon i.

Underteksten er kan hende om media si makt som formidlar og påverkar av opinionen, om at i dag er dei og dei image føretrekte og om eksistensen av ulike kunsthistoriske framstillingar. Kor mykje av det eigentleg relevante vert framsett av tabloidifiserte og selektive medier? Aalrust er ganske germanifisert i sitt utval, med vekt på Die Welt og Die Zeit for å nemna noko. Verda og tida er jo takknemlege ord, men ilag med andre tyske islett, teppet og utklippa frå kunsten går tankane til sensur, propaganda og orientalisme/oksidentalisme. Deler av tittelen på eit av hans verk er «Stockholm Syndrome» og eit anna ord for det er identifikasjon med aggressor. Aalrust befinn i ein ambivalens: eit gissel av etablerte framstillingsmåtar, men med sympati for nettopp desse som lar han koma til syne og orde.

Gjennom blanda teknikkar utviser dei fem kunstnarane metaforsøk på bilet-skjønn og gjer seg erfaringar i det å vera klangbotn. Kor går grensa mellom individ og, ja, resten? Dei stiller spørsmålsteikn ved sin profesjonelle identitet og kunstneriske ernæringskjelder. Stort sett er dette ei god utstilling som heldigvis ikkje verkar forsert, jamfør gruppering av fem kunstnarar under ein tittelparaply. Ein får likevel litt robotfølelse av utstillinga. «Bestillarane» visste kva dei ville ha og få og dei som vart booka visste det same. Utstillinga har gitt ny meining til «The work of art in the age of mechanical reproduction.»